Uczciwości i mówienia prawdy uczy dom. Gdy rodzice uświadamiają sobie, że dziecko zaczyna kłamać, martwią się i zastanawiają, jak temu zaradzić.
Gdy kłamstwo nie wskazuje na poważne problemy emocjonalne:
Małe dzieci, w wieku 4-5 lat, często zmyślają, a nawet opowiadają rozbudowane, fantastyczne historie. Cieszy je nie tylko słuchanie bajek, ale wymyślanie własnych. U takich maluchów rozmywa się granica między fikcją a rzeczywistością, ale jest to z rozwojowego punktu widzenia zjawiska jak najbardziej naturalne.
Starsze dzieci i nastolatki kłamią nieraz w określonym celu, np. by uniknąć odpowiedzialności za jakieś przewinienie albo wykręci się od jakiegoś obowiązku. Zapobieganiu takim taktycznym kłamstwom sprzyjają rozmowy z dziećmi o potrzebie prawdomówności, uczciwości i wzajemnego zaufania.
Nastolatki odkrywają, że kłamstwo bywa wygodnym środkiem do osiągania pożądanych celów. Kłamie się, by nie zranić uczuć drugiej osoby (np. dotychczasowej sympatii, gdy chce się z nią zerwać). Kłamie się, by chronić przed dorosłymi własną prywatność i z potrzeby bycia niezależnym od rodziców.
Gdy kłamstwo wskazuje na poważne problemy emocjonalne:
Nieraz bardzo rozbudowane historie opowiada takie dziecko, które już doskonale rozróżnia między prawdą a fikcją i zmyślaniem. Swojej relacji usilnie stara się nadawać pozory prawdopodobieństwa, mówi z dużym przejęciem, udaje przeżywane emocje. Skupia wtedy na sobie uwagę dorosłych i właśnie dlatego kłamie.
Są takie dzieci, skądinąd w wielu zakresach odpowiedzialne, które notorycznie kłamią i zmyślają. Dochodzą do wniosku, że kłamstwo jest najwygodniejszym sposobem radzenia sobie z żądaniami i oczekiwaniami rodziców, nauczycieli i rówieśników. Te dzieci nie kłamią na złość, nie mają złych intencji, kłamstwo traktują instrumentalnie, staje się ono dla nich użytecznym nawykiem.
Są i takie dzieci, dla których kłamstwo i oszukiwanie innych dla własnych korzyści nie stanowi żadnego problemu. Czasami kłamstwo jest stosowane po to, by przed rodzicami ukryć poważny problem. Tak jest z nastolatkami sięgającymi po papierosy, alkohol, narkotyki. Stale kłamią, bo muszą zatai prawdę, gdzie i z kim byli, co robili i na co wydali pieniądze.
Co robić, gdy dziecko lub nastolatek kłamie?
Przede wszystkim pamiętać o tym, że to matka i ojciec w pierwszej kolejności przekazują dzieciom wzorce zachowań i są odpowiedzialni za postępowanie dziecka. Jeżeli ono zaczyna kłamać, rodzice muszą interweniować. Powinni zacząć od poważnej rozmowy z dzieckiem i przedyskutować z nim następujące sprawy:
- Różnice pomiędzy zmyśleniem a rzeczywistością, kłamstwem a prawdą,
- Znaczenie uczciwej postawy, zarówno w rodzinie, jak i w życiu społecznym,
- Sposoby radzenia sobie bez posługiwania się kłamstwem.
Gdy dziecko kłamie notorycznie, z premedytacją i w poważnych sprawach, niezbędna jest by może pomoc specjalisty, aby uzyskać wgląd w przyczyny uruchamiające mechanizm kłamstwa.
Źródło: Bez niedomówień do rodziców o problemach dzieciństwa i dorastania, Instytut Psychiatrii i Neurologii oraz wydawnictwo ELMA BOOKS.
