Gdy umiera ktoś w rodzinie, dzieci reagują inaczej na to wydarzenie niż dorośli. Dziecko w wieku przedszkolnym postrzega śmierć jako zjawisko przejściowe, odwracalne, a w takim myśleniu jest wzmacniane przez kreskówki, gdzie bohaterowie dowolnie „umierają” i „ożywają”. Dziecko we wczesnym wieku szkolnym, między szóstym a dziewiątym rokiem życia, zaczyna patrzeć na fakt śmierci podobnie jak dorośli, ale towarzyszy mu przekonanie , iż „to” nie może się przydarzyć ani jemu samemu, ani nikomu ze znanych mu osób.
Będąc w stanie szoku i zagubienia po śmierci osoby bliskiej – brata, siostry, matki czy ojca – małe dziecko cierpi dodatkowo z tego powodu, że pozostali domownicy, zdruzgotani stratą, nagle stają się jakby niedostępni, nie radząc sobie w tych dniach z wypełnianiem powinności macierzyńskich, ojcowskich, siostrzanych czy braterskich.
Ważne jest by rodzice rozumieli różnicę między normalną i naturalną reakcja dziecka na śmierć w rodzinie, a reakcją oznaczająca zbyt wielkie przeciążenie dla jego psychiki. Gdy przez pierwsze tygodnie po stracie dziecko bardzo cierpi z powodu braku zmarłej osoby, a nawet uporczywie twierdzi, że dana osoba nadal żyje, nie ma jeszcze powodu do obaw – twierdzą psychiatrzy dziecięco młodzieżowi. Dopiero długotrwałe zaprzeczanie faktowi śmierci lub nieokazywanie w ogóle żalu jest niezdrowe dla psychiki i można się obawiać, że później u dziecka mogą się ujawnić poważne problemy.
Jeśli dziecko odczuwa lęk przed ceremonią pogrzebową, nie powinno być zmuszane do uczestnictwa. Jednakże zaleca się, by w inny sposób pożegnało osobę zmarłą-przez zapalenie świeczki, odmówienie modlitwy, odwiedzenie grobu.
Gdy do świadomości dziecka dotrze fakt śmierci, będzie je raz po raz ogarniać smutek, często w nieoczekiwanych momentach. Pozostali członkowie rodziny powinni poświęcać mu w tym okresie jak najwięcej czasu i – choćby im samym przysparzało to bólu-powinni pozwalać mu na nieskrępowane wyrażanie uczuć.
Osoba zmarła była jednym ze stałych elementów świata dziecka, więc jego naturalną reakcją będzie gniew, ujawniający się w różny sposób: przez awanturniczą zabawę, koszmary senne, rozdrażnienie i w rozmaitych innych zachowaniach.
U wielu dzieci dotkniętych śmiercią matki czy ojca obserwuje się tendencję do powrotu do zachowań właściwych młodszemu wiekowi. Małe dziecko chce być znowu karmione łyżeczką, starsze czeka, by mu podsuwać jedzenie. Niezależnie od wieku dziecko domaga się, by poświęcono mu więcej uwagi, ma zwiększone zapotrzebowanie na pieszczotę. Niektóre dzieci powracają do dziecinnego języka.
Młodsze dzieci wiążą przyczynowo wszystkie wydarzenia wokół siebie z własnym zachowaniem. Dlatego dziecko może uznać, ze to właśnie ono przyczyniło się do śmierci matki czy ojca, babci czy dziadka, siostry czy brata. Jeśli zdarzyło mu się kiedyś wyrazić takie „zaklęcie”, jest przytłoczone poczuciem winy, ponieważ „życzenie” się spełniło.
Niepokojące sygnały w zachowaniu dziecka:
- przedłużający się okres obniżonego nastroju, cechujący się brakiem zainteresowania codziennymi zajęciami i wydarzeniami,
- trudności z zasypianiem, brak apetytu, utrwalający się lęk przed pozostawaniem w samotności,
- utrwalająca się skłonność do odgrywania roli dziecka młodszego niż to jest w rzeczywistości,
- wyraźna tendencja do naśladowania osoby zmarłej,
- powtarzane życzenie, by dołączyć do osoby zmarłej,
- izolowanie się od rówieśników,
- wyraźne pogorszenie się ocen szkolnych lub odmowa chodzenia do szkoły.
Powyższe sygnały wskazywałyby na to, że dziecku jest potrzebna pomoc specjalisty, który ułatwi dziecku pogodzić się z zaistniałym faktem, doradzi także pozostałym członkom rodziny, jak pomóc temu najmłodszemu w przezwyciężaniu reakcji żalu po stracie.
Źródło: Bez niedomówień do rodziców o problemach dzieciństwa i dorastania – publikacja Instytutu Psychiatrii i Neurologii oraz Wydawnictwa ELMA BOOKS.
